Τα Ρήματα της Τσακώνικης

ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΣΑΚΩΝΙΚΗΣ

Α. ΤΟ ΡΗΜΑ ΕΝΙ (ΕΙΜΑΙ)

Το πιο βασικό ρήμα σε όλες τις γλώσσες είναι το ρήμα ΕΙΜΑΙ.

1. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Εζού ένι (εγώ είμαι) Τσάκωνα

Εκιού έσι (εσύ είσαι) Τσάκωνα

Έντενι έVι (αυτός είναι) Τσάκωνα

Έντανι έVι (αυτή είναι) Τσάκωνα

Έγκεινι έVι (αυτό είναι) Τσακωνόπουλε

Ενεί έμε (εμείς είμαστε) ΤσακώVοι

Εμού έτε (εσείς είσαστε) ΤσακώVοι

Έντεϊ είνι (αυτοί, αυτές είναι) ΤσακώVοι,Τσακώνε

Ένταϊ είνι (αυτά είναι) Τσακωνόπουα

Βλέπουμε τους τύπους ένι και έVι. Έχουμε διαφορετική προφορά στα δύο v. Στο πρώτο προφέρεται όπως στα Νέα Ελληνικά, ενώ στο δεύτερο η γλώσσα πάει ψηλά στον ουρανίσκο.

2. Η άρνηση του ρήματος είμαι (όνι = δεν είμαι)

Εζού όνι (εγώ δεν είμαι) Τσάκωνα

Εκιού όσι (εσύ δεν είσαι) Τσάκωνα

Έντενι όVι (αυτός δεν είναι) Τσάκωνα

Έντανι όVι (αυτή δεν είναι) Τσάκωνα

Έγκεινι όVι (αυτό δεν είναι) Τσακωνόπουλε

Ενεί όμε (εμείς δεν είμαστε) ΤσακώVοι

Εμού ότε (εσείς δεν είσαστε) ΤσακώVοι

Έντεϊ ούνι (αυτοί, αυτές δεν είναι) ΤσακώVοι,Τσακώνε

Ένταϊ ούνι (αυτά δεν είναι) Τσακωνόπουα

3. Ο παρατατικός του ρήματος είμαι (έμα = ήμουνα)

Εζού έμα (εγώ ήμουνα)

Εκιού έσα (εσύ ήσουνα)

Έντενι έκι (αυτός ήταν)

Έντανι έκι (αυτή ήταν)

Έγκεινι έκι (αυτό ήταν)

Ενεί έμαϊ (εμείς ήμασταν)

Εμού έταϊ (εσείς ήσασταν)

Έντεϊ ήγκι (αυτοί, αυτές ήσαν)

Ένταϊ ήγκι (αυτά ήσαν)

4. Η άρνηση του παρατατικού όμα (δεν ήμουνα)

Εζού όμα (εγώ δεν ήμουνα)

Εκιού όσα (εσύ δεν ήσουνα)

Έντενι όκι (αυτός δεν ήταν)

Έντανι όκι (αυτή δεν ήταν)

Έγκεινι όκι (αυτό δεν ήταν)

Ενεί όμαϊ (εμείς δεν ήμασταν)

Εμού όταϊ (εσείς δεν ήσασταν)

Έντεϊ ούγκι (αυτοί, αυτές δεν ήσαν)

Ένταϊ ούγκι (αυτά δεν ήσαν)

Β. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

Στα Τσακώνικα όλα τα ρήματα σχηματίζονται περιφραστικά, δηλαδή με το ρήμα είναι (ένι) και τη μετοχή του ρήματος. Αυτό ισχύει για τον ενεστώτα και τον παρατατικό. Ο τρόπος αυτός σχηματισμού του ρήματος – περιφραστικά- απαντούσε και στα Αρχαία Ελληνικά π.χ Ο Πέτρος ήν θερμαινόμενος αντί εθερμαίνετο. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στα Αγγλικά, με τους συνεχόμενος ή διαρκείας χρόνους(progressive tenses): I am going (ένι έγκου) πηγαίνω, I was going (έμα έγκου) πήγαινα.

Έτσι για να σχηματίσουμε τον ενεστώτα και τον παρατατικό, οποιουδήποτε ρήματος θα παίρνουμε το είμαι (ένι) ή (έμα). Ένι ορού (βλέπω), έμα ορού (έβλεπα)

• Ενεστώτας του ρήματος βλέπω (ορού)

Εζού ένι ορού (εγώ βλέπω)

Εκιού έσι ορού (εσύ βλέπεις)

Έντενι έVι ορού (αυτός βλέπει)

Έντανι έVι ορούα (αυτή βλέπει)

Έγκεινι έVι ορούντα (αυτό βλέπει)

Ενεί έμε ορούντε (εμείς βλέπουμε)

Εμού έτε ορούντε (εσείς βλέπετε)

Έντεϊ είνι ορούντε (αυτοί, αυτές βλέπουν)

Ένταϊ είνι ορούντα (αυτά βλέπουν)

Γ. ΤΟ ΡΗΜΑ ΕΡΧΟΜΑΙ (έVι παρίου)

Το πιο δύσκολο ρήμα της Τσακώνικης είναι το ρήμα έρχομαι (έVι παρίου). Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα παρίημι = έρχομαι.

1. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: έVι παρίου

Εζού ενι παρίου (εγώ έρχομαι)

Εκιού έσι παρίου (εσύ έρχεσαι)

Έντενι έVι παρίου (αυτός έρχεται)

Έντανι έVι παρία (αυτή έρχεται)

Έγκεινι έVι παρίντα (αυτό έρχεται)

Ενεί έμε παρίντε (εμείς ερχόμαστε)

Εμού έτε παρίντε (εσείς έρχεστε)

Έντεϊ είνι παρίντε (αυτοί, αυτές έρχονται)

Ένταϊ είνι παρίντα (αυτά έρχονται)

2. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ : έμα παρίου

Εζού έμα παρίου (εγώ ερχόμουν)

Εκιού έσα παρίου (εσύ ερχόσουν)

Έντενι έκι παρίου (αυτός ερχόταν)

Έντανι έκι παρία (αυτή ερχόταν)

Έγκεινι έκι παρίντα (αυτό ερχόταν)

Ενεί έμαϊ παρίντε (εμείς ερχόμασταν)

Εμού έταϊ παρίντε (εσείς ερχόσασταν)

Έντεϊ είγκι παρίντε (αυτοί, αυτές έρχονταν)

Ένταϊ ήγκι παρίντα (αυτά έρχονταν)

3. ΑΟΡΙΣΤΟΣ: εκάνα (ήρθα), από το αρχαίο ρήμα ικάνω = έρχομαι.

Εζού εκάνα (εγώ ήρθα)

Εκιού εκάνερε (εσύ ήρθες)

Έντενι εκάνε (αυτός ήρθε)

Έντανι εκάνε (αυτή ήρθε)

Έγκεινι εκάνε (αυτό ήρθε)

Ενεί εκάναμε (εμείς ήρθαμε)

Εμού εκάνατε (εσείς ήρθατε)

Έντεϊ εκάναϊ (αυτοί, αυτές ήρθαν)

Ένταϊ εκάναϊ (αυτά ήρθαν)

4. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: θα μόλου (θα έρθω). Από αυτό βγαίνει και η φράση μολών λαβέ (έλα να τα πάρεις)

Εζού θα μόλου (εγώ θα έρθω)

Εκιού θα μόλερε (εσύ θα έρθεις)

Έντενι θα μόλει (αυτός θα έρθει)

Έντανι θα μόλει (αυτή θα έρθει)

Έγκεινι θα μόλει (αυτό θα έρθει)

Ενεί θα μόλουμε (εμείς θα έρθουμε)

Εμού θα μόλετε (εσείς θα έρθετε)

Έντεϊ θα μόλωϊ (αυτοί, αυτές θα έρθουν)

Ένταϊ θα μόλωϊ (αυτά θα έρθουν)