Η Προσφορά του Πραστού στην Επανάσταση του 1821

Οι σεβάσμιοι γέροντες του Πραστού, Λάμπρος Ξυδιάς (έτος γεννήσεως 1950) και Ηλίας Μπερδαλής (έτος γεννήσεως 1952) μιλώντας για την επανάσταση, τα καλοκαίρια στην πλατεία του Πραστού, έλεγαν ότι στα μέσα του Μάρτη του 1821, οι προύχοντες του Πραστού (Καραμαναίοι, Τροχάνηδες, Μερικαίοι, Γούλελοι, Σαραντάρηδες κ.α.) συγκέντρωσαν κ έστειλαν στον Αγά της Τρίπολης λίγα δώρα (πεσκέσι) με τον Τούρκο φορατζή (σεντούκ εμίρη) του Πραστού και ότι ο Τούρκος φορατζής πήρε μαζί του, για βοηθό του, τον Μανώλη Ντούνια με τον οποίο είχε γνωριστεί κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον Πραστό. Κι αυτό, όπως έλεγαν και είναι αυτονόητο, το έκαναν για να μην βλέπει ο Τούρκος φορατζής τις κινήσεις τους για την προετοιμασία της Επανάστασης.

Έτσι η εξέγερση στης 25 Μάρτη του 1821 βρήκε τους Πραστιώτες πανέτοιμους για τον Αγώνα. Σε λίγες μέρες και μετά από συνεννόηση με τους Μανιάτες και τον αρχηγό τους τον Μαυρομιχάλη και με τους Σπετσιώτες, 250 Πραστιώτες πολεμιστές με αρχηγούς τον Θεόδωρο Γούλελο και το Γιωργάκη Μανωλάκη ή Μιχαλάκη ξεκίνησαν για την κατάληψη του μεγάλης στρατιωτικής σημασίας και απόρθητου, όπως εθεωρείτο, φρούριου της Μονεμβασιάς, απ’ όπου οι Τούρκοι έλεγχαν τις κινήσεις των πλοίων στον Αργολικό κόλπο.
Η πολιορκία της Μονεμβασιάς και του κάστρου της, κράτησε περίπου τέσσερις μήνες. Η παράδοσή του έγινε στις 23 Ιουλίου του 1821. Κατά την τελευταία έφοδο δέκα άντρες του Πραστιώτικου στρατού σκοτώθηκαν. Μαζί μ’ αυτούς και ο Γιωργάκης Γούλελος, γιος του αρχηγού Θεόδωρου Γούλελου. Ο Πραστός έκλαψε πολύ για τους νεκρούς του.

Το πιο κάτω μοιρολόγι, που διασώθηκε από τις ανέκδοτες λαογραφικές σημειώσεις του Στράτη Πέτρου (Επιφάνειου) φανερώνει τον αβάσταχτο πόνο και την ανείπωτη λύπη που προξένησε ο θάνατος του Γιωργάκη Γούλελου.

Μπαήτζ ο Ήλιε σάμερε, χλωμό σαν το φεγγάζι σαν να κή βου, για να μ’ αλήη το έρμο το χαμπέζι.
Για ρώτη ταν καρδία ντι, φωνιάτσε τον υζέ ντι:
-Κιά ‘ σσ έγκου όρκο μι καμπζί, χωρίς να με ρωτήρε; Έσσ έγκου για τον Άγιε Λία; Έσσ έγκου για τον Άδη;
-Μάτη μι ο χάρο ό ρωτού, τζ’ άμα θυμούι λιγάτζι ώ νοίου βάματα, φωνέ, μον’ κόφου του Τζουφάλε.
Τζ’ ενίου μ’ ερέτζε μοναχό σ’ ένα στενέ σοκάτζι.
Ένι φύου μάτη σάμερε, εν έγκου για τον Άδη.
Ώ θα μι ματ’ οράρε πλιά, ώ θα μι ματά θιλήρε.
-Όρκο μι, ώσσ συννοινδυούμενε τον έρμο τον αιθύντι, τον έρμο τον αφέγκι ντι τζαί ‘νίου ταν κακομοίρα;
Θα μόλι το χυνόπωρε, θα μόλι ο Ταξιάρχη, θα μόλωι τα Χριστούγεννα, κοντά τζ ο Άι-Βασίλη, τζ’ εζού θα ένι μοναχά, τζ’ εζού θα ένι έρμα. Θ’ απαντέχου, να ντ’ οράου, το μπόρε μι να ντίρε, να ντ’ αγκαλίασου όρκο μι, να ντι γλυκοθιλήου.
Έτζε καμπζί μι το καλέ, τζ΄εζού θα ντ’ απαντέχου.

Μετάφραση στη Νεοελληνική.

Βγήκε ο ήλιος σήμερα χλωμός σαν το φεγγάρι,
σαν να ‘κλαιγε για να μου πει το έρμο το χαμπέρι,
για ρώτα την καρδούλα σου, ρώτα και το παιδί σου
που πας καμάρι μου παιδί, χωρίς να με ρωτήσεις;
-Πας για τον Άγιο Λιά, πηγαίνεις για τον Άδη;
-Μάνα ο Χάρος δεν ρωτά, και αν θυμώσει λίγο
δεν ακούει κλάματα, φωνές, μον’ κόβει τα κεφάλια.
Και εμέ με βρήκε μοναχό σ’ ένα στενό σοκάκι,
και φεύγω μάνα σήμερα, πηγαίνω για τον Άδη.
Μάνα δεν θα με ξαναδείς ούτε θα με φιλήσεις.
-Καμάρι μου δεν σκέφτεσαι την έρμη αδερφή σου
τον έρμο τον πατέρα σου και εμέ την κακομοίρα;
Θα έρθει το φθινόπωρο, θα έρθει ο Ταξιάρχης,
θα έρθουν τα Χριστούγεννα, μαζί και ο Αι-Βασίλης
και εγώ θα είμαι μοναχή, και εγώ θα είμαι έρμη
θα περιμένω να σε δώ την πόρτα να χτυπήσεις
να σ’ αγκαλιάσω όρκο μου, να σε γλυκοφιλήσω.
Πήγαινε γιέ μου στο καλό και εγώ θα περιμένω

Ο Θεόδωρος Γούλελος και μετά τον χαμό του παιδιού του δεν σταμάτησε να πολεμά μέχρι την απελευθέρωση της πατρίδας.
Μετά την άλωση της Μονεμβασιάς όρισαν φρούραρχο τον Γιωργάκη Μανωλάκη, ο οποίος δεν αποδέχτηκε τον διορισμό και γυρίζοντας στον Πραστό μαζί με τους άλλους καπεταναίους και τους προεστούς  Γούλελο, Καραμάνο, Παν. Σαραντάρη, κι’ αφού χώρισαν σε δύο τμήματα τους πολεμιστές, το ένα με αρχηγούς τον  Παν. Σαράντη, τον Κώνστα του Χατζή και τους Καραμαναίους και το άλλο με αρχηγό τον Γιωργάκη Μιχαλάκη-Μανωλάκη με 300 άντρες το καθένα ξεκίνησαν, μαζί με τον καπετάνιο Πάνο Ζαφειρόπουλο από το Άστρος με άλλους 300 άντρες για την κυκλωμένη Τρίπολη.

Παράλληλα, οι Προεστοί και Δημογέροντες σε συνεννόηση με τον Κολοκοτρώνη και τους Βερβαινίωτες, Καράμπελαν και Κρητικόν συνέστησαν στα Βέρβαινα το περίφημο ‘’ΚΕΛΑΡΙ’’ δηλ. την επιμελητεία του Στρατού για να εφοδιάζει ο Πραστός, το πλούσιο αυτό χωριό, τον στρατό με τρόφιμα.

Ο Αγιοπετρίτης Προεστός Αναγνώστης Κοντάκης γράφει πώς: << αν δεν ήταν ο Πραστός, που επί 4 μήνες τροφοδοτούσε τον στρατό, ο αγώνας για την λευτεριά ήταν χαμένος.

Όταν ο καπετάν Γιωργάκης έφτασε έξω από την Τρίπολη, έπιασε το βορειοανατολικό μέρος προς την Βολιμή (που είχε και πηγάδι για νερό) κοντά στην Πύλη του Ναυπλίου.

Οι αψιμαχίες δεν είχαν λείψει με τους Τούρκους και τους Τουρκαλβανούς που ήταν περίπου 30 χιλιάδες. Όμως, επειδή σ’ όλες τις μάχες (Δολιανά, Ρίζες, Μερκαβούνι, Ομέρ Τσαούση κ.α.) είχαν ηττηθεί, δεν τολμούσαν να βγουν από την Τρίπολη. Αποτέλεσμα της μακρόχρονης πολιορκίας της Τρίπολης ήταν η μεγάλη έλλειψη τροφίμων στο στρατόπεδο των Τούρκων και ιδιαίτερα των Τουρκαλβανών που ήταν και οι περισσότεροι. Η έλλειψη αυτή ανάγκασε τους πολιορκημένους Τούρκους να έρχονται σε συναλλαγές με τους Έλληνες πολιορκητές, για την εξοικονόμηση τροφίμων. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκε ο Πραστιώτης Μανώλης Ντούνιας και απόκτησε γνωριμίες, <<φιλικές>> σχέσεις με τους φρουρούς του τείχους ώστε, την κρίσιμη στιγμή, να μπορέσει να μπει στην πόλη και να ανοίξει, μαζί και με άλλους, την λεγόμενη Πύλη του Ναυπλίου, για να εισβάλλουν οι Έλληνες πολεμιστές, με πρώτους τους Τσάκωνες-Πραστιώτες, τους οποίους είχαν προετοιμάσει κατάλληλα οι αρχηγοί τους, και να καταλάβουν σε λίγες ώρες όλοι μαζί την Τρίπολη.

Εκτός από τους αρχηγούς του Πραστιώτικου στρατού, Γιωργάκη Μιχαλάκη και Παναγιώτη Σαραντάρη που πήραν μέρος και διακρίθηκαν στις πιο πολλές μάχες στην νοτιοανατολική περιοχή της Πελοποννήσου (Μονεμβασιά, Τρίπολη, Δερβενάκια, Άργος κ.α.) και τους ήρωες Μανώλη Ντούνια κ Γιωργάκη Γούλελο που μνημονεύσαμε, πιο πάνω, υπήρξε και μία πλειάδα επιφανών Πραστιωτών που έδρασαν αποφασιστικά είτε σαν επαναστάτες πολεμιστές είτε σαν πολιτικοί.

Πιο κάτω παραθέτουμε, τα ονόματα των οικογενειών αυτών χωρίς να αναφερθούμε ειδικότερα στην προσφορά τους στον απελευθερωτικό αγώνα:

• Οικογένεια Καραμάνου
• Οικογένεια Τροχάνη
• Οικογένεια Μερίκα
• Οικογένεια Σαραντάρη
• Οικογένεια Γούλελου

Δύο άλλοι επιφανείς Πραστιώτες που διέπρεψαν σαν έμποροι και πλοιοκτήτες-εφοπλιστές και που πρόσφεραν πολλά για την ανεξαρτησία της πατρίδας αλλά και για την προκοπή του χωριού τους ήταν οι:

• Γεώργιος Δανεσής: Έμπορος στην Κωνσταντινούπολη και ο πλουσιότερος των Ελλήνων της διασποράς. Λέγεται ότι χωρίς αν δεν ήταν ο Δανεσής η Πελοπόννησος θα υπέφερε τα πάνδεινα. Μεγάλα κτήματά του στον Άγιο Ανδρέα, όπως η ‘Ντανεσού’ κοντά στη γέφυρα του Βρασιάτη και η ‘Ντανεσίνα’ κοντά στα Κούτρουφα Κυνουρίας, φέρουν ακόμη το όνομά του.
• Κ. Χατζηπαναγιώτης-Πολίτης: Προεστός με σημαντική οικονομική προσφορά στον απελευθερωτικό αγώνα. Ήταν συνιδιοκτήτης σε 26 Σπετσιώτικα καράβια, χωρίς ο ίδιος να ήταν ναυτικός. Το αρχοντικό του, στον Πραστό, το μεγαλύτερο όλων, είναι ένα δείγμα της μεγάλης οικονομικής επιφάνειας που διέθετε.

Θα ήταν όμως, ιστορική ανακρίβεια και ταυτόχρονα αδικία να μην αναφερθεί εδώ, η μαζική συμμετοχή των απλών-ανώνυμων Πραστιωτών, στον αγώνα του ’21 και να μην επισημανθεί ότι, χωρίς αυτή την συμμετοχή, καμιά μάχη δεν θα είχε κερδηθεί και καμία δόξα δεν θα περιέβαλλε τον Πραστό.

ΦΙΛΙΚΟΙ:
Καραμάνος Γιαννούλης, Μίχας Παναγιώτης, Μπουγάς Γεώργιος, Παπαδόπουλος Γεώργιος, Πέτρου Ιωάννης, Πολίτης Ιωάννης του Κ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ:

Χ’’ Γεώργιος Κριμιτζάς, Γεώργιος Ι. Λάτσης, Κώστας Τροχάνης, Εμμ. Χ’’ Γεωργίου, Μιχ Μερίκας, Ιων. Μετριτίκας, Θ. Χατζής, Θ. Μιχαλάκης, Θ. Βροντίσης, Θ. Γούλελος, Μαν Γ. Κριμίτζος, Π. Μίχας, Κ. Τσικανιώτης, Δ.Χατζηπαναγιώτου, Γ. Χατζηγιάννης, Χατζη-Νικόλαος Μπεκύρος.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ-ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ:
(ΠΡΑΣΤΟΣ-ΛΕΩΝΙΔΙΟΝ)
Αξιωματικοί: Γεωργάκης Μιχαλάκης, Παναγιώτης Σαραντάρης, Γεώργιος Ανδρέου, Νικόλας Λ. Καρακλής, Κων/νος Πέτρου, Θεόδωρος Πολίτης, Παναγιώτης Ι. Πολίτης.
Υπαξιωματικοί: Γεώργιος Αδάμ, Θεοδ Αντ. Βουρνάκης, Εμμ Δρίτσας, Κ Καλογιάννης, Εμμ Δ. Καραμάνος, Δημ Γ. Μίχας, Ιωαννης Γ. Σαραντάρης, Δικαίος Δ. Σταματόπουλος, Κων/νος Χατζη-Ιωάννου, Μιχαήλ Δ. Αρκουδάρης, Μανώλης Δ. Δούνιας, Γ.Λ. Ζαρόκωστας, Θεόδ Γ.Καλλιγάς, Νικ Π. Ρέπας, Ιωαν Μ. Τσούχλος, κ.α.
Στρατιώτες: Δημ Καρατζάς, Δημ Π. Κασρδαράς, Νικ Δ. Λαχανάς, Κων/νος Μάνος, Δήμ Γ. Νικολέσης, Θεόδ Κ. Πό’ι’λας, Ι Πουλημένος(ή Δανεσής), Θεόδ Ι. Χαρμαν΄τας.
Αταξινόμητοι: Κών/νος Ανδρούτσος, Γιάννης Ανεζίρης, Π. Βουρλιώτης, Δ Γεωργίτσης, Ι Γεωργίτσης, Δήμας, Διαμάντης, Πέτσος Θερμογιάννης, Αναγνώστης Λαλουδάκης, Γιάννης Πέτρου, Γιάννης Τσάκωνας, Ηλίας Τσάκωνας, Μάρκος Τσάκωνας, Δημ Τροχάνης, Γ Τσουκάτος, Μιχ Τσούχλος, Νικόλαος Χουλιάρας κ.α.

(ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ)

• Κων/νος Α. Ιατρού-αξιωματικός ΄Ζ τάξεως,
• Δημήτριος Αρτίκης-υπαξιωματικός ΄Β τάξεως
• Νικόλας Γ. Παύλου-στρατιώτης
• Λιόντας-αταξινόμητος
• Λιγυνός-αταξινόμητος

Από όσα πιο πάνω  αναφέρονται και τα οποία πιστοποιούνται από τη σωρεία των επίσημων εγγράφων που έχουν διασωθεί, προκύπτει, αναντίρρητα , η πολύ σημαντική στρατιωτική και οικονομική συμβολή του Πραστου στον αγώνα του 1821.
Και δεν θα μπορούσε να ήταν τα πράγματα διαφορετικά, αφού ο Πραστός τότε, με την τεράστια εδαφική έκταση, τα μεγάλα σιταροχώραφα, τους νερόμυλους, την πλούσια κτηνοτροφία του και γενικότερα την σιτιστική του επάρκεια ήταν και το οικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.